Obowiązek szkolenia ludności w zakresie powszechnej samoobrony obejmuje każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej. Szczegółowo reguluje to art. 168 i 173 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP – Rozdział 4, Powszechna samoobrona ludności ( Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416 z późn. zm.).
Osoby posiadające obywatelstwo polskie, zdolne ze względu na stan zdrowia podlegają obowiązkowi szkolenia ludności w zakresie powszechnej samoobrony. Szkolenie ludności w zakresie powszechnej samoobrony ma na celu przygotowanie do samoobrony przed środkami masowego rażenia oraz innymi działaniami nieprzyjaciela.
Szkolenie to przeprowadza się w formie zajęć podstawowych lub ćwiczeń praktycznych. Ćwiczenia praktyczne mogą polegać również na udziale w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków.

W ramach przygotowania do samoobrony osoby posiadające obywatelstwo polskie mogą być zobowiązane do:

• Przygotowania ochrony budynku lub lokalu mieszkalnego oraz mienia osobistego i indywidualnego;
• Zabezpieczenia własnych źródeł wody pitnej i środków spożywczych przed zanieczyszczeniem lub skażeniem;
• Utrzymywania i konserwacji posiadanego oraz przydzielonego sprzętu i środków ochrony;
• Utrzymywania i konserwacji domowych pomieszczeń ochronnych;
• Wykonywania innych przedsięwzięć mających na celu ochronę własnego życia, zdrowia i mienia oraz udzielania pomocy poszkodowanym.

Obowiązki te nakładają wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci miast).

Powszechna samoobrona jako część obrony cywilnej polega na obowiązkowym udziale ludności w zajęciach podstawowych lub ćwiczeniach praktycznych.

Zajęcia podstawowe, jako zorganizowane szkolenia lub samokształcenie, mają teoretycznie przygotować ludność do wykonywania zadań samoobrony. Przeprowadza się je w cyklu pięcioletnim, nie więcej niż dwa razy w roku, po 4 h w dzień roboczy lub do 8 h w dzień ustawowo wolny od pracy. Jako podstawa do programu zajęć służą założenia programowe Szefa Obrony Cywilnej Kraju. Uwzględniają one problematykę zagrożeń danego rejonu, zakładu czy środowiska, zasad postępowania w przypadkach ich pojawienia się, udzielania pomocy poszkodowanym. Omawiane zajęcia prowadzone są w zakładach pracy lub w miejscach zamieszkania.

W czasie ćwiczeń praktycznych wykonywane są przedsięwzięcia, dające możliwość nabycia praktycznych umiejętności ochrony własnego zdrowia i życia, gospodarstwa domowego i udzielania pomocy poszkodowanym.

OBOWIĄZKI LUDNOŚCI W ZAKRESIE
PRZYGOTOWAŃ DO POWSZECHNEJ SAMOOBRONY

• zapoznanie się z rodzajami, sposobami ich ogłaszania i odwoływania oraz zasadami zachowania się po usłyszeniu poszczególnych sygnałów alarmowych,
• zapoznanie się z rozmieszczeniem najbliższych budowli ochronnych w miejscu pracy i zamieszkania,
• zaopatrzenie siebie i członków rodziny w indywidualne środki ochrony przed skażeniami,
• zaopatrzenie domowej apteczki w podstawowe leki i materiały opatrunkowe,
• opanowanie zasad i sposobów udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym,
• zgromadzenie i odpowiednie zabezpieczenie zapasów żywności i wody dla siebie i rodziny na czas utrzymywania się zagrożenia,
• przygotowanie mieszkania (budynku) pod względem ppoż.i ochrony przed skażeniami, itp.
• zapoznanie się z zasadami wykonywania prostych prac ratunkowych w rejonie porażenia,
• przypadku zarządzenia ewakuacji - zabezpieczenie mienia, wyłączenie dopływu wody, prądu, gazu, spakowanie rzeczy osobistych, dokumentów, środków ochrony przed skażeniami oraz żywności, ścisłe wykonywanie poleceń organizatorów ewakuacji.

Obowiązek powszechnej samoobrony obejmuje każdego obywatela Rzeczpospolitej Polskiej.